Page 59 - st-insaat-malzeme-2023-aralik

Bir binanın depreme dayanıklı olabilmesi için
aşağıdaki üç özellik aynı anda sağlanmalıdır.
a) Yeterli Ötelenme Rijitliği olmalı,
b) Yeterli Eleman Dayanıklığı olmalı,
c) Yeterli Süneklik olmalıdır.

Binanın sünekliği donatı detaylandırması ile kontrol edilir.
Betonarme elemanın detaylandırılması yapılırken karşılan-
ması gereken özel gereksinimler vardır. Binanın sünekliği
arttıkça, rijitliği azalacaktır. Binanın rijitliği azalınca peri-
yodu artacaktır. Periyot artınca deprem kuvvetleri azala-
caktır. Bu şekilde deprem enerjisi sönümlenmiş olacaktır.
Ayrıca, kiriş ve kolonların, kolon ve temelin bağlantısının
bozulması, yapısal bozulmaya neden olabilir.
Şekil 7. Yumuşak kat efekti nedeni ile çöken bina.
Betonarme binaların sünek davranış
hasarlara ek olarak kazık başlığı birleşim yerlerini etkile- gösterebilmeleri için:
yen aşırı yükler nedeni ile kazık başlarında göçme meyda- • Basit eğilme hesabında sünek kırılma şartına kesinlikle
na gelebilir (Bkz. Şekil 8). uyulmalı,
• Bileşik eğilme hesabında aşırı gevrek kırılmaya imkan
verilmemeli,
• Kiriş ve kolonda eğilme kırılmasının, kesme kırılmasın-
dan önce meydana gelmesi kesinlikle sağlanmalı,
• Donatıların ara mesafesi, kenetlenme boyu, bindirme
boyları, paspayları ve düğüm noktalarına yakın etriye
sıklaştırmaları statik projesine bire bir uygun olarak ya-
pılmalıdır. Bilinçsizce detaylandırılan donatı, betonarmeye
süneklik kazandırmaz ve çok ani, tahripkar ve gevrek kı-
rılmalara yol açar [9].

2.6 Yetersiz Yanal Sertlik
Binaya uygulanacak yanal yükler, betonarme strüktür ve
perde duvarlar (kesme duvarları) tarafından paylaşılacak-
tır. Betonarme perde olmaması halinde tüm yükler çerçe-
ve yapısı tarafından karşılanacaktır. Betonarme perdeler
binanın yanal yüke dayanma kapasitesini arttırdığı için
tasarımda betonarme perde ve çerçeve etkileşimi dik-
Şekil 8. Kazık başı arızası halinde binanın hareketi. kate alınmalıdır. Betonarme perde, ana ekseninde diğer
eksende olduğundan daha serttir. Düzleminde etkili olan
Kazık başlığı zemin kirişleri ile birlikte çok yüksek rijitliğe sa- dikey ve yatay kuvvetlere nispeten sert direnç sağlayan
hip olduğu için, kazık ve kazık başlığı bağlantısı problem çık- birincil bir yapı olarak kabul edilir. Bu kombine yükleme
ma olasılığı en yüksek zayıf nokta olacaktır. Hasar oluşması, koşulu altında, bir kesme duvarı uyumlu eksenel, kesme,
zemin ve yapının etkileşimini daha da kötüleştirecektir. burulma ve eğilme gerinimleri geliştirir ve karmaşık bir iç
gerilim dağılımına neden olur. Bu sayede yükler binanın
2.5 Yetersiz süneklik temeline dikey olarak aktarılır. Bu nedenle, 5 kritik başa-
Binanın sünekliği, deprem yüklerine karşı binaların tasarı- rısızlık mekanizması vardır. Başarısızlık mekanizmasını be-
mında dikkate alınan çok önemli bir faktördür. Rijit bina, lirleyen faktörler geometri, yükleme, malzeme özellikleri,
deprem kuvveti altında elastik davranış yapan, deprem yük- kısıtlama ve konstrüksiyonu içerir [10] (Bkz. Şekil 9).
leri altında az yer değiştirme yapan ve başlangıçtaki davra-
nışına göre tanımlanan binadır. Sünek bina, deprem kuvveti Tasarımda betonarme perdelerin yerlerinin doğru seçil-
altında dayanımını fazla kaybetmeden elastik ötesi davranış mesi ve yanal yükleri karşılayabilecek yeterli betonarme
yaparak mafsalların oluşmasını sağlayan ve bu şekilde dep- perde alanının sağlanması, depremde binanın hasarlan-
rem enerjisinin sönümlenmesini gerçekleştiren binadır. masını önlemek için bir zorunluluktur.

ST İnşaat-Malzeme ARALIK 2023 57