Page 58 - st-insaat-malzeme-2023-aralik

Şekil 6. P Delta etkisi.

2. ZAYIF YAPILAŞMA 2.2 Zeminde Aşırı Oturma ve Binanın Devrilmesi
Çöküşün bir başka nedeni de zayıf yapılaşmadır. Bu prob- Yapı inşa edilmeden önce düzgün bir şekilde iyileştirilmeyen
lem, binaların tasarlandığı şekilde inşa edilmemesi halinde basınçlı zemin, deprem nedeniyle aşırı deformasyona uğraya-
ortaya çıkabilir. Örneğin, bir binanın temeli uygun şekilde bilir. İç toprak tabakasının sıvılaşması, bina temeli ile birlikte
kazılmamışsa veya bina uygun şekilde güçlendirilmemiş- üst toprak tabakalarının oturmasına neden olabilir. Dengesiz
se, deprem sırasında çökme olasılığı daha yüksektir [3]. zemin kapasiteleri deprem ile tetiklenirse, bina devrilebilir.

2.1 Zemin sıvılaşması nedeniyle temel arızası Binalar iki ana nedenle devrilebilir:
Dolgu zeminler ve zemin emniyet gerilmesi düşük zemin- • Zemin taşıma problemleri
lerde, büyük bir deprem esnasında sıvılaşma oluşması (ağır- Binanın dikey ve yatay yönde sallanması nedeniyle temel
lık taşıma kabiliyetinin yok olması) riski çok yüksektir. Ta- altındaki toprak aşırı strese maruz kalır. Bunun bir sonucu
sarım sırasında sondaj deliği araştırma verilerine dayanarak olarak, temelde hasarlanma olasılığı vardır. Sığ bir temel-
toprak sıvılaşması riskini belirlemek ve deprem durumunda de, temelin bir kısmının zemininin hasarlanması, binanın
bu tür arızaları önlemek için atılması gereken adımları be- devrilmesine neden olabilir.
lirlemek tasarımcının sorumluluğundadır. Ayrıca yapının
etkileşim ile davranışını anlamak için tasarım ile toprak-ka- • P-Delta Etkisi
zık-bina etkileşimine dikkat edilmelidir. Kazık Temellerinin Binanın aşırı sapması, binanın yük eksantrikliğine neden
toprak altı ara seviyelerindeki toprak katmanlarında zemin olur. Ek olarak, kalıcı deformasyon, bir depremin etkisin-
sıvılaşması halinde kazıkta ek bükülme momenti ve kesme den dolayı yapının yük merkezini değiştirir. Bunun bir so-
kuvvetleri gelişecektir. Zemin sıvılaşması, kesit takviyeleri- nucu olarak, binanın devrilme olasılığı vardır (Bkz Şekil 6).
nin ek stresi taşımak için yeterli olmaması halinde, kazık
temellerin bozulmasına neden olacaktır (Bkz. Şekil5). 2.3 Yumuşak Kat
Teknik açıdan katlardan birinin diğer katlara göre yanal
yönde sertleşmelerin düşük olması yumuşak kat etkisi
olarak değerlendirilebilir. Genellikle zemin katı otopark
olarak değerlendirilen binalarda rastlanan bir problemdir.
Depremlerden kaynaklanan yanal yükler uygulandığında,
yanal güvenliği yüksek zeminler kuvvetleri taşıyabilecek
ve yanal sapmaları kontrol edebilecektir. Bununla birlikte,
yumuşak kat, zeminin bozulmasına yol açan aşırı yanal
deformasyona sahip olacaktır. Bu tür hasarlar binaların
çökmesine neden olur (Bkz. Şekil 7). Aşırı açıklıklı ara kat-
larda da yumuşak kat efekti oluşabilir.

2.4 Deprem Nedeniyle Kazık Başı Arızası
Binalar, depremlerden kaynaklanan yanal yükler nedeni
Şekil 5. Zemin sıvılaşması nedeni ile kazık temellerin hasarlanması. ile devrildiğinde, üst yapıda meydana gelen diğer yapısal

56 ST İnşaat-Malzeme ARALIK 2023