Page 54 - st-proses-otomasyonu-2025-mart

proses güvenliği

HAZOP’un sırları – 1

ProSCon Kurucu Ortağı Mehmet Dilaver, proseslerde meydana gelebilecek tehlikeleri
önceden belirlemek, potansiyel riskleri değerlendirmek ve uygun önlemleri almak için
kullanılan sistematik bir yöntem olan HAZOP (Hazard and Operability Study)’un
başarılı çalışmaları için yapılması gerekenleri paylaştı.

ndüstride proses güvenliği, hem çalışanların
güvenliği hem de çevresel ve ekonomik riskle-
rin en aza indirilmesi açısından kritik bir konu-
dur. Tehlike ve İşletilebilirlik Çalışması bilinen
E kısaltmasıyla; HAZOP (Hazard and Operabi-
lity Study), proseslerde meydana gelebilecek tehlikeleri
önceden belirlemek, potansiyel riskleri değerlendirmek ve
uygun önlemleri almak için kullanılan sistematik bir yön-
temdir. HAZOP çalışmaları, özellikle karmaşık süreçlerde
risklerin yönetilmesi ve regülasyonlara uygunluğun sağlan-
ması açısından büyük önem taşır. Özellikle kimya, petro-
kimya, enerji ve ilaç sektörlerinde faaliyet gösteren tesisler-
de, proses güvenliğinin sağlanması için HAZOP çalışmaları
düzenli olarak gerçekleştirilir. HAZOP, IEC 61882 standar-
dına dayalı olarak yapılır ve IEC 61508 ile IEC 61511 gibi
fonksiyonel güvenlik standartlarıyla doğrudan ilişkilidir.

HAZOP NEDEN YAPILIR?
HAZOP çalışmaları, proseslerde güvenlik açıklarını belir-
leyerek kazaların önlenmesine yardımcı olur. Ana amaçları
şunlardır:
F Proses ve ekipman tasarımında gizli tehlikeleri
belirlemek ve riskleri yönetmek
Prosesin daha güvenli ve verimli çalışmasını sağlamak
F Olası işletilebilirlik problemlerini tespit etmek
F Kaza ve arızaların önlenmesine yönelik aksiyon
planları geliştirmek
F Regülasyonlara ve yasal gerekliliklere uyum sağlamak
ProSCon Kurucu Ortağı Mehmet Dilaver
Tarihsel olarak, büyük endüstriyel kazaların çoğu, yetersiz
risk analizleri nedeniyle gerçekleşmiştir. Bu nedenle, HA-
ZOP çalışmaları süreç tasarımının ayrılmaz bir parçası ola- F Emniyet sistemleri ve alarm filozofisi: Mevcut güvenlik
rak kabul edilir. sistemleri, acil durum prosedürleri ve alarm yönetimi
bilgilerini içerir.
HAZOP’TA KULLANILAN DOKÜMANLAR F Önceki HAZOP çalışmalarından elde edilen veriler:
NELERDİR? Daha önce yapılan analizlerden çıkarılan dersler ve
HAZOP çalışmalarının etkinliği, doğru ve güncel dokü- uygulamalar.
manların kullanılmasına bağlıdır. HAZOP sürecinde genel-
likle şu dokümanlar değerlendirilir: HAZOP EKİBİNİN YAPISI NASIL OLMALI?
F P&ID (Piping and Instrumentation Diagram): Proses Başarılı bir HAZOP çalışması, multidisipliner bir ekibin bir
ekipmanlarının, boru hatlarının ve enstrümantasyonun araya gelmesiyle mümkündür. Tipik bir HAZOP ekibi şu
nasıl bağlandığını gösteren detaylı teknik çizimlerdir. uzmanlardan oluşur:
F PFD (Process Flow Diagram): Prosesin genel akışını F Proses mühendisi
ve ana ekipmanlarını içeren diyagramlardır. F Enstrümantasyon ve kontrol mühendisi
F Proses tasarım dokümanları: Proses parametreleri, F Bakım ekipleri
ekipman tasarım verileri ve işletme koşullarını F Güvenlik uzmanı
içeren belgeler. F Moderatör (HAZOP lideri)

52 ST Proses Otomasyonu Mart 2025