Page 51 - st-proses-otomasyonu-2023-subat
P. 51
makale
re üretimindedir. benzin gibi daha değerli ürünler ürete-
• Metanol tüm alkollerin en basitidir. bilir. Örneğin, kerosin (C15H32) için-
En yaygın olarak, motor yakıtlarda bit deki pentadekan molekülü, oktan ben-
oksijenli bileşen olan MTBE üretimi, zini (C8H18) üretmek için kırılabilir.
antifriz ve tahıl alkolü üretiminde kul- • Katalitik Kraking: Daha hafif ürün-
lanılmaktadır. lere dönüşümün katalizörlerin kulla-
• Ham petrol, gaz, sıvı ve katı hid- nılması ile desteklenmesi dışında, ter-
rokarbonların bir karışımıdır ve çı- mal çatlamaya esas olarak benzerdir.
karıldığı yere bağlı olarak, içeriğinde Yüksek sıcaklıklar kullanılır, ancak
kükürt bileşikleri gibi bir dizi kirletici katalizörlerin kullanılmasıyla, işlem
madde bulunabilir. Karmaşık hid- daha düşük basınçlarda çalıştırılabilir.
rokarbon bileşikleri karışımını ham • Polimerizasyon: Üçüncü temel dö-
petrolden ayırma işlemi, bir rafineri nüşüm işlemi olan polimerizasyon,
içinde gerçekleştirilir ve kullanılan üç küçük hidrokarbon moleküllerinin
ana rafine etme işlemi damıtma, dö- (monomerler) daha büyük olanlara
nüştürme ve kimyasal işlemdir. (polimerler) birleştirilmesidir. Metan
ve etan gibi nispeten düşük değerli
PETROL RAFİNE İŞLEM ÇEŞİTLERİ rafineri gazları, hafif gaz molekülleri-
NELERDİR VE İŞLEMLER NASIL ni daha ağır sıvı ürünlere polimerize
YAPILMAKTADIR? eden yüksek sıcaklıklara ve basınçlara
1. Damıtma İşlemleri: Rafineri işle- maruz bırakılır. Ham petrolün orijinal
mindeki başlıca ham petrol işlemlerin- hammaddesinden maksimum benzin
den biridir. Bileşenler, belirli tanımlan- verimini elde etmek için bir başka
mış sıcaklık aralıkları içinde kaynatılır önemli işlem olarak kullanılır. İşlem,
ve buharlaşır. Ortaya çıkan buharlar, çözücüler, alkoller ve plastiklerin yanı
işlemin ayrı noktalarında toplanabilir sıra yüksek oktanlı benzin karışımları
ve yoğunlaştırılabilir. Daha sonra, ku- üretmek için kullanılabilir, ancak hem
lenin içindeki sıcak buharlar yüksel- pahalı hem de karmaşıktır ve genel-
dikçe, sıcaklık yavaş yavaş azalır ve likle daha az maliyetli üretim yöntem-
kulenin ve daha düşük sıcaklıklarda leriyle rekabet edemez.
art arda yüksek noktalarda; yağlama • Alkilasyon: Bu işlem, rafineri kra-
yağı, ısıtma yağı, gaz yağı (parafin), king işleminde üretilen yüksek uçucu
benzin ve yoğunlaştırılmamış gazlar hidrokarbonları daha yüksek oktan
çekilir. Bu arada, kulenin dibinde ağır değerine sahip daha az uçucu ürünle-
akaryakıtlar ve asfalt kalıntıları boşaltı- re dönüştürmek için uygulanır.
lır. Fraksiyonlama kulesi, fraksiyonları • Hidrojenasyon: Çatlama sırasında
ayırmak ve toplamak için yatay çelik daha ağır fraksiyonlara hidrojen ekle-
tepsiler içeren yaklaşık 40 metre yük- nir. Hidrojen ilavesi, zincire bir hidro-
sekliğinde bir çelik silindirden oluşur. jen bağı ekleyerek daha ağır kısımları
daha değerli daha hafif kısımlara dö-
2. Dönüştürme İşlemleri: Damıtma nüştürmeye yardımcı olur.
yoluyla elde edilen daha az değerli • Yeniden Biçimlendirme: bazı özel
parçaların bazılarını, örneğin benzin petrokimya ürünlerinin elde edilmesi
gibi daha değerli ürünlere dönüştür- için bir çatlama işlemidir. TNT üreti-
mek için kullanılır. Bu amaçla kul- mi için toluen elde etmek ve yüksek
lanılan ana işlemler arasında termal oktanlı benzin verimini arttırmak için
kraking, katalitik kraking, polimeri- kullanılmıştır. En basit aromatik hidro-
zasyon, alkilasyon, hidrojenasyon ve karbon gazlarından ikisi olan benzen
yeniden biçimlendirme bulunur. ve ksilen üretmek için de kullanılabilir.
• Termal Kraking: Yüksek basınç 3. Kimyasal İşlemler: Kimyasalların
uygulanarak yağın yüksek bir sıcak- eklenmesi genellikle safsızlıkları gi-
lığa ısıtılmasından ibarettir. Bu, daha dermek ve aynı zamanda rafine edil-
büyük moleküllerdeki bazı atomların miş fraksiyonların kalitesini arttırmak
ayrılmasına ve diğer molekülleri oluş- için son arıtma işleminin bir parçası
turmasına neden olur. Çatlama, daha olarak kullanılır.
az faydalı ağır bileşiklerin bazılarını
parçalayarak daha büyük miktarlarda • Tüm bu rafineri işlemleri, petrolü bir
ST Proses Otomasyonu Şubat 2023 49
